امروزه تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی نقشی اساسی در زندگی انسان ایفا میکنند و حفاظت از آنها در برابر خطرات ناشی از اضافه ولتاژها و صاعقه اهمیت زیادی دارد. دو ابزار مهم در این زمینه برقگیر و صاعقهگیر هستند که هرکدام وظایف خاص خود را در سیستمهای الکتریکی دارند. اگرچه این دو ابزار ممکن است در نگاه اول مشابه به نظر برسند، اما تفاوتهای بنیادینی در عملکرد و کاربرد آنها وجود دارد. در این تحقیق، به بررسی تفاوتهای کلیدی میان برقگیر و صاعقهگیر پرداخته و کاربردهای هر یک را بررسی میکنیم.
برقگیر چیست؟
برقگیر (Arrester یا Surge Arrester) ابزاری است که برای محافظت از تجهیزات الکتریکی در برابر اضافه ولتاژهای گذرا، مانند ولتاژهای ناشی از کلیدزنی یا صاعقه، استفاده میشود. این دستگاه معمولاً در سیستمهای قدرت نصب میشود و وظیفه آن هدایت اضافه ولتاژ به زمین و جلوگیری از آسیب رسیدن به تجهیزات است. برقگیرها بهطور عمده در شبکههای توزیع و انتقال برق مورد استفاده قرار میگیرند.
ساختار برقگیر
برقگیر معمولاً از موادی با مقاومت متغیر ساخته میشود، مانند اکسید فلزی (معمولاً اکسید روی). این مواد در ولتاژهای نرمال عایق هستند، اما در ولتاژهای بالا، هدایتپذیری زیادی پیدا میکنند و جریان را به زمین هدایت میکنند.
عملکرد برقگیر
در شرایط عادی: برقگیر مانند یک عایق عمل میکند و تأثیری بر جریان عادی برق ندارد.
در شرایط اضافهولتاژ: زمانی که ولتاژ از حد مجاز فراتر رود، برقگیر به طور خودکار فعال میشود، اضافهولتاژ را به زمین هدایت میکند و از تجهیزات محافظت میکند.
کاربردهای برقگیر
- خطوط انتقال و توزیع برق
- پستهای برق
- تجهیزات صنعتی و نیروگاهی
- سیستمهای مخابراتی
مزایا
- حفاظت از تجهیزات الکتریکی
- کاهش خطرات ناشی از صاعقه
- افزایش عمر تجهیزات
معایب
- هزینه اولیه نصب
- نیاز به تعمیر و نگهداری در طول زمان
صاعقهگیر چیست؟
صاعقهگیر (Lightning Rod) ابزاری است که بهطور خاص برای محافظت از سازهها و ساختمانها در برابر آسیب ناشی از برخورد مستقیم صاعقه طراحی شده است. این ابزار جریان ناشی از صاعقه را به زمین هدایت میکند و مانع از انتقال انرژی تخریبی آن به ساختمان یا تجهیزات میشود. صاعقهگیرها معمولاً در بالاترین نقطه ساختمان نصب میگردد.
تفاوتهای کلیدی برقگیر و صاعقه گیر
درک تفاوت بین برقگیر و صاعقهگیر بسیار مهم است، زیرا این دو وسیله حفاظتی، نقشهای متفاوتی در حفاظت از ساختمانها و تجهیزات الکتریکی در برابر صاعقه و نوسانات برق ایفا میکنند. به طور خلاصه ایت موارد عبارتند از:
هدف:
برقگیر: محافظت از تجهیزات الکتریکی در برابر اضافه ولتاژهای ناشی از صاعقه یا کلیدزنی.
صاعقهگیر: جلوگیری از آسیب به ساختمانها و سازهها در اثر برخورد مستقیم صاعقه.
مکان نصب:
برقگیر: در تجهیزات الکتریکی، پستهای برق، یا روی خطوط انتقال.
صاعقهگیر: در بالاترین نقطه ساختمانها و سازهها.
عملکرد:
برقگیر: کاهش اضافه ولتاژ و هدایت آن به زمین.
صاعقهگیر: انتقال جریان مستقیم صاعقه به زمین.
ساختار:
برقگیر: معمولاً شامل مقاومتها و فواصل جرقهای برای جذب و تخلیه انرژی اضافه ولتاژ.
صاعقهگیر: شامل یک میله فلزی و سیستم اتصال به زمین.
کاربردها
برقگیر: حفاظت از تجهیزات حساس مانند ترانسفورماتورها، موتورها و خطوط انتقال و کاهش خطرات ناشی از اضافه ولتاژهای گذرا.
صاعقهگیر: جلوگیری از آتشسوزی و آسیب به ساختمانها و کاهش خطرات جانی ناشی از برخورد مستقیم صاعقه.
نتیجهگیری
برقگیر و صاعقهگیر هر دو نقش حیاتی در حفاظت از سیستمهای الکتریکی و ساختمانها دارند، اما تفاوتهای عملکردی و ساختاری آنها موجب میشود که کاربردهای متمایزی داشته باشند. درک صحیح از این تفاوتها به انتخاب و استفاده بهینه از هر یک کمک میکند و ایمنی سیستمهای الکتریکی و ساختمانها را تضمین مینماید.